Bütün dünyada silaj denilince ilk akla
gelen bitki mısırdır. Mısırın yetiştiriciliği ve tohumunun
bulunması kolaydır. Birim alana üretimi yüksektir. Makineli
tarıma uygundur. Besleme değeri iyidir. Silaj için uygun
olup eriyebilir karbonhidrat ve kuru madde oranı yüksektir.
Bu nedenle kolayca mayalanır ve uzun süre kalitesini
muhafaza eder.
Mısırın İklim ve Toprak İstekleri
Mısır sıcak mevsimlerin bitkisidir, bu nedenle düşük sıcaklıklardan zarar görür. Çimlenebilmesi için minimum 8-10 oC sıcaklığa ihtiyacı vardır. Çeşitlere göre değişmekle birlikte 34 oC’lik sıcaklıklar
büyümesi için optimumdur. Erkenci çeşitlerde en az 3 aylık don
olmayan güvenli periyoda ihtiyaç vardır. Yaz dönemi kısa olan
doğu bölgelerimizde silajlık yetişme süresi 90-110 gün olan
erkenci mısır çeşitleri kullanılmalıdır. Mısır kurağa dayanıklı
değildir, yetiştirilecek yerde yağışların yeterli olması veya
sulamanın yapılması gerekir.
Besin maddelerince dengeli, verimli, drenajı iyi olan,
derin ve killi-tınlı topraklar mısır tarımı için uygundur. Su
tutma kapasitesi iyi olmayan, hafif bünyeli kumlu-tınlı
topraklarda yetiştiriciliği zordur. Mısır yetiştirilecek
toprakta pH 6-7 civarında olmalıdır. Tuzlu topraklara dayanıklı
değildir.
Silajlık mısır yetiştiriciliği ana
ürün ya da ikinci ürün olarak yapılmaktadır. Gelişme
mevsiminin uzun olduğu yerlerde tahıl gibi bir ürünün
hasadından sonra tohum yatağı hazırlanıp mısır ekimi
yapılır. Sulamanın mümkün olduğu bu yerlerde sıcak yaz
aylarında başarılı bir silajlık üretimi gerçekleştirilebilir. Ancak yetişme süresi kısa olan yerlerde ana ürün olarak ilkbaharda ekilmesi gerekir.
Mısır ana ürün olarak yetiştirilirken ilkbaharda toprak
yeterince ısındığı zaman ekim yapılır. Yüksek rakımlı yerlerde
ise ilkbaharın son donları atlatılıp Mayıs sonu – Haziran
başında ekilmelidir.
Silajlık mısır tane mısıra göre daha sık ekilir. Ekimde
tohumun büyüklüğüne (çeşidine) göre 2.5-5.0 kg/da tohumluk
kullanılır. Metrekaredeki bitki sayısının 8-12 civarında olması
arzu edilir. Ekimde derinlik 5-7 cm, sıra üzerindeki bitkiler
arası mesafe ise 10-15 cm olarak ayarlanmalıdır. Sıra aralığı
ise 50-70 cm civarında olmalıdır.
Mısır topraktan bol miktarda besin elementi kaldırır. Bu
yüzden toprak analizleri yapılmalı ve eksikliği olan besin
maddeleri gübreleme ile tamamlanmalıdır. Genel olarak silajlık
mısıra 50-75 kg/da amonyum sülfat (10-15 kg N/da) ve 15 kg/da
triple süperfosfat (7.5 kg P2O5/da) gübresi önerilmektedir.
Toprakta eksikliği olması halinde potasyumlu gübrenin de
verilmesi gerekmektedir. Daha sık yapılan ekimlerde ve yoğun
sulama şartlarında N gübrelemesi artırılabilir. Fosforlu
gübrenin tamamı ve azotun yarısı ekimle birlikte, azotun geri
kalan yarısı ise bitkiler 40-50 cm boylandığı zaman birinci veya
ikinci sulamada verilmelidir.
Mısır tarımı yeterince yağış alan yerlerde sulanmaksızın
yapılabilir. Fakat kurak yerlerde mutlaka sulama yapılmalıdır.
Yağışın durumuna ve bitkilerin isteğine göre yaz aylarında
haftada bir sulama yapılmalıdır.
Mısır tarlalarında tohumların çimlenmeye başlamasıyla
ortaya çıkan en büyük tehlike kuş zararıdır. Karga ve benzeri
kuşlar ekimden 5-6 gün sonra başlayıp bitkiler 15-20 cm oluncaya
kadar tohum ve fidelere zarar vermektedir. Bu dönemde tedbir
alınması ve korkuluk, tüplü patlangaç veya bekçilik gibi
tedbirlerle karga zararının önlenmesi gerekmektedir.
Mısır tarlaları başlangıçta yabancı ot gelişimini önlemek
için birkaç defa çapalanmalıdır (Resim 2). İlk çapa seyreltme
ile birlikte bitkiler 4-5 yapraklı iken yapılabilir. İkinci çapa
bitkiler 15-20 cm boylandığında yapılmalı, mümkünse boğaz
doldurma şeklinde uygulanmalıdır. Çapalama işleminden sonra
sulama yapmak faydalıdır. Geniş alanlarda sıra araları ara çapa
makinesi ile temizlenip (Resim 3), sıra üzerinde kalan yabancı
otlar için de herbisit kullanılabilir. Mısır tarlalarındaki
geniş yapraklı yabancı otlar için 2,4-D amin kullanılmalıdır.
İlaç yabancı otların 3-4 yapraklı olduğu, mısırın ise 15-20 cm
boylandığı devrede 100-300 cc/da dozunda atılmalıdır (Resim 4).
Mısır koçanlarındaki taneler parmakla sıkıldığı zaman süt
çıkıyorsa veya hamur kıvamına gelmişse silaj için hasat zamanı
gelmiştir (Resim 5, 6 ve 7). Erken dönemlerde hasat yapılırsa
hem verim düşük olacak hem de yüksek nemden dolayı sızıntı
şeklinde kayıplar artacaktır. Geç hasatlar ise fermentasyonu
zorlaştıracaktır. Mısır, yetiştirilme şekline, çeşide ve yapılan
uygulamalara göre 6-12 ton/da silaj verimi verebilmektedir.
Çiftçi şartlarında düz bir zemine veya hazırlanmış çukurlara silaj yapılabilir . Ancak bu tip silolarda kayıplar yüksektir. Kenarları taş, tuğla veya briketle örülmüş ya da tamamen betondan yapılmış silolar daha uygundur (Resim 10). Silo tabanı beton değil ise toprak üzerine saman serilip onun da üzerine sağlam bir plastik örtü yayılması faydalı olur. Küçük işletmelerde siloların 3.5-5 m genişliğinde, 10-15 m uzunluğunda olması tavsiye edilir. Genel olarak 700-1000 kg mısır silajı için 1 m3 alana ihtiyaç duyulur. Silo tabanı hafifçe eğimli olmalı ve ön tarafa sızan suyun uzaklaşması için küçük bir kanal yapılmalıdır.
Uygun hasat dönemine gelen mısır, özel silaj makineleri
ile biçilip doğranır ve römorklara doldurularak silolara taşınır
(Resim 12). Mısırın küçük parçalara doğranması mayalanmanın
kolay olmasını ve hayvanların daha fazla yemesini sağlar.
Kıyılmış silajlık materyal silolara doldurulup traktörlerle
çiğnenerek sıkıştırılır (Resim 13). Silajın başarılı olması için
sıkıştırma çok önemlidir. İyice çiğnenen silajın üzeri su
geçirmez örtü ile örtülerek kapatılır (Resim 14). Silolara
doldurulan mısır parçalarının hava almaması gerekir, aksi
taktirde silajda bozulmalar başlar. Silajın hava almaması için
üzeri taş, toprak, saman balyası ve otomobil lastiği gibi
ağırlık yapacak maddelerle bastırılır. Bu şekilde mayalanmaya
bırakılan silaj normal sıcaklık şartlarında 3-5 haftada
olgunlaşır. Olgunlaşmış bir silaj hava almamak şartıyla 2 yıl
kadar saklanabilir.
Katkı Maddeleri
Silaj yapımı sırasında yemin besleme değerinin yüksek
olması, nem oranının düşürülmesi ve mayalanmanın kolaylaşması
için bazı katkı maddeleri ilave edilebilir (Resim 13). Küçük
işletmelerde pratik olarak kullanılabilecek katkı maddeleri;
tuz, tahıl (mısır, arpa, yulaf) kırması, kepek, melas, pancar
posası ve samandır. Tahıl kırmaları silajın besin değerini
artırmak ve mayalanmayı kolaylaştırmak için ilave edilir. Saman
ilavesi ise sızdırmayı önlemek için kullanılır. Bu maddelerden 1
ton silaja melastan 20-50 kg, tahıl kırmasından 30-50 kg, ve
kuru pancar posasından 50-70 kg karıştırılması tavsiye edilir.
Silajı zenginleştirmek için pancar, patates ve şalgam
parçalarının ilave edilmesi de mümkündür.
İyi Bir Silajın Özellikleri
Kaliteli bir silaj uygun devrede biçilmiş bitkilerin doğranması ve havasız ortamda ekşitilmesi ile elde edilir. Silajın asiditesi 4.5 ten düşük, kuru madde oranı ise %30’dan yüksek olmalıdır. Silaj küfsüz
olmalı, şeker yanığı, amonyak ve tütün kokmamalıdır. Silajın
rengi yeşil veya yeşile yakın olmalıdır. Silaj içerisinde
toprak, çamur ve taş olmamalıdır.
Silajın Yedirilmesi
Olgunlaşmış silajın örtüsü bir tarafından açılarak
hayvanlara yedirilmeye başlanır. Her gün yedirilecek miktarda
silaj alınır ve silonun örtüsü tekrar kapatılarak bastırılır.
Silaj açıldıktan sonra bozulma başlayacağı için en kısa sürede
yedirilmelidir. Silajla besleme öncelikle süt inekleri için
düşünülmelidir. Günde ortalama sığırlar için 20-25 kg,
buzağılar için 10 kg ve koyunlar için 3-5 kg silaj verilmesi
tavsiye edilir. Silo yemleri kuru maddece düşük, su bakımından
zengin olduğu için hayvanların rasyonlarında kuru ot ile
karıştırılarak yedirilmesi daha faydalıdır.